De grafzerken van de Sint-Jan te 's-Hertogenbosch

Vrijwel iedereen kent de befaamde Bossche Sint-Jan van buiten en velen hebben haar ook van binnen bewonderd. De meeste mensen kijken daarbij echter vooral omhoo... » 

Vrijwel iedereen kent de befaamde Bossche Sint-Jan van buiten en velen hebben haar ook van binnen bewonderd. De meeste mensen kijken daarbij echter vooral omhoog, naar de indrukwekkende bogen en ramen. Maar wist u dat in de vloer waarover u wandelt 520 unieke en eeuwenoude grafzerken liggen?
In 1985 verscheen het standaardwerk over de Sint-Jan van de hand van de Nijmeegse kunsthistoricus dr. C. Peeters, waarin de kunsthistorische en monumentale aspecten van het gebouw, zowel exterieur als interieur, diepgaand besproken worden. Voor wat betreft de grafzerken in de kerk, die dateren van de vijftiende tot en met het begin van de negentiende eeuw, verwijst Peeters echter kortheidshalve naar de publicatie van C.F.X. Smits uit 1912, die echter in meer opzichten als verouderd en achterhaald moet worden beschouwd.
De beschrijvingen en afbeeldingen van de grafzerken in het boek van Smits zijn betrekkelijk summier en veelal onvolledig. Bovendien zijn er na die publicatie van bijna 100 jaar geleden verschillende grafzerken verdwenen. Er werden echter ook diverse zerken weer teruggevonden, onder meer onder de vloer van de huidige kerk.
Daarom is sinds 2000 een werkgroep bezig met wetenschappelijk onderzoek naar de kunsthistorische, heraldische en genealogische aspecten van dit buitengewoon belangrijke bestand van grafzerken. Deze groep, die in totaliteit inmiddels 14 medewerkers omvat, staat onder leiding van dr. H. Tummers, voorheen kunsthistoricus aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en specialist in grafsculptuur, en drs. J. van Oudheusden, als provinciaal historicus verbonden aan de leerstoel Cultuur in Brabant van de Universiteit van Tilburg. De werkzaamheden van deze werkgroep resulteren in een omvangrijke publicatie van ruim 1800 pagina’s, over vier banden verdeeld, waarin alle zerken uitvoerig beschreven worden. Over iedere grafzerk wordt specifieke informatie gegeven:
– Over de ligging, maten, steensoort, vormgeving en alle inscripties;
– Over voorkomende wapens (heraldiek);
– Door uitputtend archiefonderzoek zijn daarnaast biografische gegevens verzameld over ruim 1200 personen die op de zerken met naam worden genoemd.
– Ook worden de opeenvolgende eigenaars van de zerken en grafkelders vernoemd, alsmede de vroegere posities van de zerken, die in de loop der tijden vaak meermaals verlegd zijn.

De beschrijvingen van de grafzerken worden uitgebreid toegelicht in afzonderlijke inleidingen. Alle zerken, ook die welke geheel of ten dele verborgen liggen onder de houten vlonders, zijn speciaal voor dit project gefotografeerd door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Een aantal grafzerken is door de tand des tijds niet of nauwelijks meer ‘leesbaar’. Dankzij de vondst van een bijzondere collectie tekeningen, omstreeks 1900 vervaardigd door L. van Valkenburg, is het mogelijk gebleken om van veel grafzerken belangrijke, verloren gewaande informatie te achterhalen.
Het boek wordt uitgebracht in een zeer verzorgde, luxe editie. De vier genaaid gebonden delen, formaat 24 x 30,5 cm, worden aangeboden in een fraaie cassette. De foto’s van de zerken zijn schitterend gedrukt in duotone. De inleiding is in full colour. Deze uitgave beoogt zowel qua inhoud als in uitvoering in de nabije en de verre toekomst hét standaardwerk te zijn over de grafzerken van de Sint-Jan. «